Các loại Lan rừng ở nước ta được xếp vào loại cây cực kỳ khan hiếm. Hiện tại, những người chuyên sống bằng nghề tìm và thu thập các loại lan rừng cũng đã ý thức được hơn đối với những loài lan rừng có giá trị. Có thể thấy để tìm được những giỏ lan rừng có giá trị cao thì thật sự rất là hiếm. Nếu có thì cũng chỉ thường tìm được các cây con nhỏ mới mọc nhiều từ hạt mà thôi.
Ngày nay, cũng từ những loại lan rừng đó, người ta đã tách, ghép và nhân giống được vô cùng nhiều loại lan quý hiếm và có giá trị. Trong bài viết này WikiHow Việt Nam sẽ cùng bạn tìm hiểu cách phân loại lan rừng. Cũng như tìm hiểu xem có các loại Lan rừng nào chủ yếu. Chúng ta cùng tìm hiểu nhé.
Phân loại Lan rừng
Dựa vào hình dáng ta có thể phân làm 2 nhóm Lan lớn: đơn thân và đa thân.
Nhóm phong lan đơn thân
Nhóm Phong lan đơn thân là những loài lan sống bám trên vách đá hoặc thân cây. Có thân cây phát triển dài theo một trục. Chúng phân bố nhiều ở vùng núi thấp hoặc có độ cao trung bình ở miền bắc. Đây là loại cây dễ trồng và dễ ra hoa. Nhóm lan này có thể chia thành 2 dạng:
Lan có thân vươn dài và rễ khí
Loại này thường có thân vươn dài, rễ mọc ra từ các điểm dọc theo chân. Đây là những loại lan rừng dễ trồng nhất, bao gồm có một số chi sau:
Chi Lan Giáng hương (Aerides)
Chi này gồm có 8 loài, có đặc điểm chung là hoa chùm dại, màu sắc nổi bật, lại có hương thơm. Đây là những loài có kích thước nên được dùng để trang trí sân vườn ở nơi có không gian rộng. Chúng thích hợp ở những nơi có bóng râm, 40- 60% ánh sáng.
Nên tưới nước nhiều vào hè, nhưng tránh ngập úng, giữ ẩm vừa phải vào mùa đông. Bón phân mỗi tháng trong giai đoạn sinh trưởng. Cây phát triển tốt khi bám vào gỗ hoặc thân cây, vì vậy nên tránh việc di chuyển chậu, và hay gỗ sẽ làm ảnh hưởng bộ rễ. Chi Giáng hương này được để lai với các chi lan Vanda, Hồ điệp, Phượng vĩ, lan Nhện, tạo ra các giống mới.
Cây Lan Giáng hương thơm ( Tên khoa học Aerides odorata)
Còn được gọi là Quế lan hương. Thân cây mập và dài, chiều dài có thể là 1m. Lá có chiều dài 15-30cm. Có Cánh môi hình ống rộng, có nhụy cong ra phía trước tạo hình dáng như con ong. Cụm hoa rũ xuống và có chiều dài bằng lá. Các hoa xếp dày và hoa khá lớn Hoa thơm, màu từ trắng đến phớt hồng. Loài lan này được phát hiện ở cả vùng núi đá và núi đất thấp.
Ngoài ra, giống giáng hương thường gặp còn có hoa màu trắng vàng. Ở Việt Nam còn có 2 loại : Giáng hương thơm hoa trắng ( tên khoa học là Ae. Odorarata var alba). Loại này hoa của nó có màu trắng tím rất đẹp. Và Giáng hương hồng nhạn có tên khoa học ghi lại là Ae. Odorarata var micholitzii. Khác với Giáng hương thơm hoa trắng, Loại hoa này lại có màu hồng tím.
Cây Lan Giáng hương Quế nâu (Tên khoa học Aerdes houlletiana)
Còn có tên gọi là Tam bảo sắc. Cây có thân dài và mập. Lá hình dạng dải dài,và mảnh hơn Giáng hương thơm. Cụm hoa rủ, xếp dày và hoa lớn. Hoa thường có màu vàng cam hoặc nâu nhạt, với phần đầu cánh màu tím. Cánh môi chia làm 3 thùy, thùy giữa rộng có mép với răng mịn nhăn nheo, giữa thùy có vạch đậm màu. Màu sắc hoa có thể khác nhau tùy từng cây từ trắng tím đến vàng tím
Lan Giáng hương nhiều hoa (Tên khoa học Aerides multiflora)
Còn gọi là lan Đuôi cáo. Cây có thân ngắn và mập, lá có hình dải dài. Cụm hoa rủ, các hoa nhỏ xếp dài thành 1 bông, hoa màu trắng có đỉnh tím và các đốm tím ở phần gốc. Cánh môi chia làm 3 thùy, thùy giữa hình tam giác, màu tím đậm, không có cựa. Màu sắc hoa có thể khác tùy từng cây. Cây mọc rải rác trên các vùng đất độ cao thấp từ Bắc vào Nam.
Loài nhiều hoa có thể gặp là Giáng hương Hồng (Tên khoa học Ae. Rosea). Là loài có lá dày và cuộn, xếp dầy trên thân, có hoa đậm màu hơn. Loài này phân bố rải rác ở Lai Châu hoặc một số tỉnh phía Nam.
Chi lan Van đa (Tên khoa học Vanda)
Chi Van đa này ở Việt Nam có khoảng 7 loài đã được ghi nhận. Đây là loài được ưa chuộng bởi hoa lớn, đậm màu, bền hoa và có hương thơm. Cây có Kích thước tương đối lớn và thân dài nên thích hợp dùng để trang trí nội thất.
Lan Van đa là chi lan hay dùng để lai ghép với các chi lan Hoàng Yến, Phượng vĩ, Nhện, Giáng hương hay Hồ điệp. Để tạo nên nhiều giống lan đẹp và phổ biến trên thị trường hiện nay.
Lan Chi Ngọc điểm ( Tên khoa học Rhynchostylis)
Chi Ngọc điểm có 3 loài. Các loài của chi này có đặc điểm nổi bật là nhiều hoa nhỏ mọc thành chùm và xếp dày thành bông. Chùm hoa có màu sắc tươi tắn và thơm nhẹ. Lan Ngọc điểm có kích thước lớn nhưng thân không quá dài nên có thể thích hợp cho trang trí sân vườn. Hoặc trồng treo ở cửa sổ, ban công nơi có diện tích hẹp hơn.
Các loài Ngọc điểm thường ưa sáng nhưng không chịu được nắng trực tiếp. Mùa hè cần tưới nước nhiều nhưng tránh để nước ngập ở rễ. Mùa đông giữ ẩm vừa phải và đặt cây chỗ sáng.
Lan Ngọc điểm Đai châu loại hoa này có tên khoa học là Rhynchostylis gigantea
Tên khoa học là Rhynchostylis gigantea, nhưng ở Việt nam người ta hay gọi là Ngọc điểm Nghinh xuân. Thân mập nhưng không cao, nhiều rễ lớn. Lá dày màu xanh nổi các vạch trắng dọc. Cụm hoa của loại ngọc điểm Nghinh xuân này có bông rất lớn, cong xuống, dài 20-30 cm. Hoa xếp dày, có Cánh dày màu trắng có nhiều đốm màu tím. Cánh môi trắng có vạch tím, đỉnh chia làm 3 thùy nhỏ. Đai châu được phân bố rộng rãi ở nhiều vùng Bắc Trung bộ và Tây Nguyên.
Lan Ngọc điểm Hải âu (tên khoa học Rhynchostylis coelestis)
Loài cây này có thân ngắn, lá nhỏ, cụm hoa đứng không rũ thường dài dài 10-15 cm. Hoa lớn và xếp dày, hoa màu trắng và có đốm lớn màu lam ở đỉnh. Cánh môi màu lam, có gốc trắng, hoa có mùi thơm. Cây mọc và phát triển trên núi đất có độ cao trung bình ở các tỉnh miền Nam và vùng Tây Nguyên.
Lan Ngọc điểm Đuôi sóc (Tên khoa học Rh.retuasa)
Loại ngọc điểm này có hoa màu trắng và các đốm tím rất đẹp. Loại ngọc điểm này phân bố rải rác ở miền Bắc và Bắc Trung bộ,Cây tương đối khó trồng và lại khó ra hoa nên không phổ biến.
Chi Lan Cẩm báo ( Tên khoa học là Hygrochlus)
Chi này chỉ có một loài duy nhất là cây Cẩm báo. Loại này có thân cây dày ngắn, lá hình dạng trái xoan. Cụm hoa thường dài hơn lá, cụm có ít hoa, hoa lớn. Cánh hoa có màu vàng xanh có đốm,có các vệt đỏ nâu, có Cánh môi nhỏ , loại này phân bố chủ yếu ở các tỉnh phía Nam dãy Hoàng Liên Sơn ở độ cao từ thấp đến trung bình.
Chi Lan Phượng vĩ ( Tên khoa học là Renanthera)
Chi này ở Việt Nam có 5 loài, là các loài thuộc chi này có thân vươn dài, lá ngắn và dày, lá được xếp thưa trên thân. Hoa kết thành chùm lớn, màu đỏ và vàng rất rực rỡ. Các loài Phượng vĩ xuất xứ từ vùng núi có đọ cao thấp và cao trung bình, phần lớn là các loài dễ trồng và dễ ra hoa.
Cây được trồng trong chậu treo hay cho bám vào gỗ để chúng phát triển. Các loài Phượng vĩ thường rất ưa sáng, có thể trồng không cần che nắng. Do trồng cây thích hợp chỗ sáng nên cây cần phải tưới nước nhiều vào mùa hè. Giữ ấm vừa phải vào mùa đông. Bón phân mỗi tháng cho cây trong mùa sinh trưởng.
Lan Phượng vĩ Bắc có tên trong khoa học là Renanthera coccinea
Còn có tên gọi là Huyết nhung. Cây thân leo, có thể đạt chiều cao tới 10m. Có nhiều Rễ lớn để giúp cây leo bám cao, lá dầy, ngắn và hẹp. Cụm hoa lớn có thể dài tới 60 cm, mỗi cụm có 4-5 nhánh. Mỗi nhánh có từ 10-15 bông, hoa trải rộng gần giống hình tam giác phẳng. Hoa lớn có màu đỏ, có Cánh môi màu đỏ đậm, và có thùy bên màu vàng với các vạch dọc.
Loài lan này phổ biến ở hầu hết các vùng trên cả nước. Cây thích hợp những nơi có độ cao thấp và trung bình. Loài Phượng vĩ đã được lai tạo với lan Vanđa Dạ hương, tạo ra cây lai có hoa màu sắc đẹp và thơm.
Hai loài Lan Phượng vĩ Trung ( Tên khoa học R. annamensis) và Lan Phượng vĩ Nam ( Tên khoa học R. imschootiana). Được phân biệt với Phượng vĩ Bắc ở các cánh hoa thường có màu vàng lẫn đỏ, và thân của chúng không leo dài.
Chi Lan Hoàng yến ( Tên khoa học là Ascocentrum)
Chi lan Hoàng yến chỉ có 3 loài. Đặc điểm Thân ngắn và lá dày. Hoa chùm đứng, nhiều hoa xếp sát với nhau và nổi bật với màu sắc rất sặc sỡ. Chúng Có xuất xứ từ vùng núi thấp và độ cao trung bình nên hầu hết các loài Hoàng yến đều dễ trồng và dễ ra hoa tại.Thân Cây có kích thước nhỏ nên thích hợp trồng chậu để trang trí bên cửa sổ và ban công. Lan Hoàng yến thường dùng lai tạo với các chi lan Van đa, Giáng hương, Hồ Điệp để tạo giống mới.
Lan có thân ngắn, rễ chùm
Đây là những loài lan đơn thân có thân rất ngắn, rễ mọc thành chùm dưới gốc cây. Cho nên những loài lan này cần trồng trong chậu và che kín rễ bằng các giá thể. Hoặc nếu khi trồng bám gỗ cần chú ý giữ ẩm cho rễ bằng cách quấn thêm xơ dừa hoặc rêu quanh rễ.
Phần lớn các loài lan này đều ưa nơi có bóng mát, thích hợp với môi trường nội thất và nơi có không gian hẹp. Một số loại trong nhóm lan có thân ngắn rễ chùm được WikiHow Việt Nam liệt kê như sau:
Lan Tóc tiên Bắc (hHolcoglossum lingulatum)
Cây có thân ngắn, lá hình trụ nhọn, cụm hoa đứng, hoa lớn có màu trắng. Cánh môi có thùy giữa màu đỏ tím với vạch đậm, hoa có mùi thơm. Loài tóc tiên được phát hiện trên núi đá đất vùng cao ở Sơn La, và Lai Châu.
Chi Lan Hồ điệp (Tên khoa học Phalaenopsis)
Các loài lan Hồ điệp rừng có thân thường nhỏ, cụm hoa ngắn và hoa nhỏ. Lá Hồ điệp dày, có hình bầu dục. Hồ điệp được ưa chuộng bởi thân nhỏ gọn gàng, hoa bền và màu sắc tinh tế. Các loài Hồ điệp rừng có xuất xứ từ các vùng thấp hay các vùng có độ cao trung bình.
Nhóm Phong lan đa thân
Các loài lan đa thân phát triển theo trục chiều ngang, các mầm chồi nảy nở sẽ tạo thành nhiều thân gọi là củ giả. nên chọn các loài có các củ giả mọc tập trung gọn để làm cảnh. Hoa lớn và đa dạng màu sắc. Trong đó Chi Hoàng thảo là một chi lớn nhất trong họ lan. Ngoài ra, Những chi lan khác ít được lựa chọn do hoa có thể đẹp nhưng thân lòng thòng, lá mềm xấu và không đẹp.
Chi Lan Hoàng thảo (Tên khoa học Dendrobium)
Số loài Hoàng thảo ở Việt Nam được ghi nhận hơn 100 loài. Gần đây, có thêm nhiều loài Hoàng thảo mới được phát hiện, Hoàng thảo có mặt ở tất cả các vùng trên cả nước. Những loài Hoàng thảo chủ yếu là từ các vùng núi thấp hay núi cao trung bình sẽ dễ trồng và chăm sóc hơn.
Một số loài Lan Hoàng thảo thường gặp
Lan Hoàng thảo dẹt trong khoa học có tên Dendrobium nobile
Hoàng thảo dẹt còn có tên gọi là Cẳng gà hay cây Thạch lộc. Cây có củ giả dẹt, lớn dần có đỉnh màu vàng óng. Lá thuôn hình dải. Hoa có màu tím hay tím pha hồng. Cụm hoa ngắn có từ 1-3 hoa lớn phát triển trên các thân rụng lá. Cánh môi hoa có các đốm lớn màu đỏ đậm, hoa thơm, đẹp và bền màu, kéo dài gần 1 tháng.
Loại Hoàng Thảo Dẹt này chúng ta thường gặp tại nhiều tỉnh thành ở Việt Nam. Thích hợp trồng chậu để trang trí, làm cảnh ban công, cửa sổ, sân vườn nhỏ. Rất được nhiều người yêu thích trồng trong nhà.
Lan Hoàng thảo giả hạc (Tên khoa học Dendrobium anosmum = D. superbum)
Hoàng thảo giả hạc còn có tên gọi là Phi điệp. Cây có giả hành hình trụ, buông dài từ 1 đến 2 m. Hoa đơn độc trên các đốt già đã rụng lá, Hoa lớn có các Cánh hoa màu hồng tím, Cánh môi có các đốm lớn màu tím đậm.
Loài Hoàng thảo tím hồng (Tên khoa học là D.parishii)
Loài này có hoa màu sắc tương tự, thân mọc thẳng, hoa đậm màu hơn. Cánh hoa trong có răng cưa nhỏ và hoa rất thơm. Loài này phân bố rải rác từ Bắc vào Nam.
Lan Hoàng thảo tua (Tên khoa học là Dendrobium harveyanum)
Cây có giả hành ngắn, mập và thuôn nhỏ dần ở gốc. Cụm hoa tương đối dài và có nhiều hoa, Hoa lớn có màu vàng tươi. Cánh môi xòe rộng có màu vàng cam, và mép có tua nhỏ đều. Mép cánh màu trắng có tua lông dài. Loài này phân bố ở Tây Nguyên ở trên các núi đất ở độ cao trung bình.
Các Loài đáng chú ý khác của nhóm lan hoàng thảo
+ Hoàng thảo đơn cam ( Tên khoa học D. unicum).
+ Hoàng thảo hoa vàng hay Phi điệp vàng (Tên khoa học D. chrysanthum).
+ Hoàng thảo tam bảo sắc (Tên khoa học D. devonianum).
+ Hoàng thảo u lồi (Tên khoa học D. Pundulum).
+ Lan Hoàng thảo long nhãn còn có tên trong khoa học là Dendrobium fimbriatum.
Nhóm Lan Kiều (Tên khoa học Chrysotxae)
Các loài thuộc nhóm này đặc trưng bởi các củ giả ngắn và mập. Lá tập trung ở ngọn, bẹ lá rất ngắn và không rụng lá vào mùa đông. Hoa mọc ở gần đỉnh, có chùm dài và nhiều hoa lớn.
Lan Hoàng thảo vảy rồng (Tên khoa học Dendrobium lindleyi)
Cây có giả hành rất ngắn 4 -10 cm, củ giả sẽ áp sát vào các giá thể. Trên đỉnh củ giả chỉ mang 1 lá, cụm hoa tương đối dài và có nhiều hoa. Hoa lớn có màu vàng tươi. Cánh môi có màu vàng với đốm vàng đậm, mép nhăn nheo. Loại này được phân bố rộng từ Bắc vào Nam ở các độ cao thấp và trung bình.
Lan Hoàng thảo duyên dáng (Tên khoa học Dendrobium amabile)
Hoàng thảo duyên dáng còn gọi là Kiều tím, giả hành có thể cao tới 40 cm, có rãnh dọc, màu nâu đen. Cụm hoa buông rũ xuống, có chiều dài 30 cm và nhiều hoa. Hoa lớn và xếp thưa với màu hồng nhạt. Cánh môi có các đốm màu vàng cam, và mép có lông.
Ngoài ra, còn có Các loài đáng chú ý khác
Lan Hoàng thảo thủy tiên vàng (Tên khoa học Dendrobium palpebrae).
Lan Hoàng thảo thủy tiên, loại hoa này có tên trong khoa học là Dendrobium palpebrae.
Lan Hoàng thảo thất điểm hồng (Tên khoa học Dendrobium draconis).
Lan Hoàng thảo hỏa hoàng (Tên khoa học D. bellatulum).
Lan Hoàng thảo xương rồng (Tên khoa học D. carniferum).
Lan Hoàng thảo tam giác (Tên khoa học D. trigonopus).
Tóm lại, Lan rừng có rất nhiều loại, và đa dạng về loại và màu sắc của hoa. Bởi vì ngày nay các khu rừng càng bị chặt phá nhiều hơn, nên số lượng các loài lan rừng ngày càng bị giảm đáng kể.
Có một số loài không những hoa nở rất xinh đẹp mà còn có hương thơm thật quyến rũ. Có giá trị rất lớn trong cuộc sống và trong nghệ thuật chơi lan. Khi mà các loại ngày càng khang hiếm hơn thì giá trị càng cao hơn mỗi ngày.Với những loại mà chúng tôi chia sẻ hy vọng các bạn có thêm những vò lan rừng giá trị trong bộ sưu tập lan của riêng mình.
